Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik

Karar sayısı : 2002/4930 İçişleri Bakanlığı’nın 29/05/2002 tarihli ve 1313 sayılı yazısı üzerine, 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu’nun ek 9 uncu maddesine göre, Bakanlar Kurulu’nca 12/06/2002 tarihinde kararlaştırılmıştır.

Amaç : (Madde 1)
Bu yönetmeliğin amacı ; Kamu ve özel kurum ve kuruluşlar ile gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmelerin, tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı aşamalarında herhangi bir şekilde çıkan yangının,  can ve mal kaybını en aza indirerek söndürülmesini sağlayacak yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirler ile organizasyon, eğitim ve denetimi sağlamaktır.

Kapsam : (Madde 2)
Türkiye genelinde her türlü yapı, bina, tesis ile açık ve kapalı alan işletmelerinde alınacak yangın önlemi ve  söndürme tedbirlerini, yangının ısı, duman, zehirleyici gaz, boğucu gaz ve panik nedeniyle oluşan can güvenliğine yönelik tehlikeleri en aza indirmek için gerekli olan tasarım, yapım, kullanım,  bakım ve işletim esaslarını kapsar.

Uygulama : (Madde 4)

Yürürlük tarihinden sonra yapılacak yeni yapılar ile kullanım amacı değişen veya ruhsat alma zorunluluğunu gerektiren esaslı onarım ve tadilat yapılacak mevcut yapılarda ve bu yönetmelikte belirtilen diğer yapı, bina,  tesis ve işletmelerde uygulanır. Bu yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce yapı ruhsatı alınıp yapımı devam eden binalarda  mevcut yapı sayılır.Bu yönetmelikte tanımlanmamış açıklık gereken hususlarda TSE ve  Avrupa Normları (EN) standartları esas alınır.

Bu yönetmelikte belirtilen koşulların ihlal edildiği belirlenen yapılara tamamen  ya da kısmen kullanım izni verilmez.

Görev, Yetki ve Sorumluluk :(Madde 5)
Bu yönetmelik hükümlerinin uygulanmasından, yatırımcı kuruluşlar, mal sahipleri, işveren temsilcileri,  tasarım ekibi, mimar ve mühendisler, uygulayıcı yükleniciler, imalatçılar görevli ve sorumludurlar. Ayrıca yapı üretiminde ve kullanımında yer alan müşavir, danışman, proje kontrol, yapı denetim ve  işletme yetkilileri sorumludurlar.  Yapı üretiminde yer alan mal sahipleri, işveren temsilcileri, tasarım ekibi, mimar ve mühendisler, yapı denetim kuruluşları, müteahhitler, imalatçılar ve danışmanlar bu yönetmelik hükümlerine uyulmaması nedeniyle oluşan yangın hasarlarından kusurları  oranında sorumlu tutulurlar.
Sigorta şirketleri, yangına karşı sigorta ettirme talebi aldıkları bina, tesis ve işletmelerde bu yönetmelik  hükümlerine uyulup uyulmadığını kontrol etmek zorundadır.

Tanımlar : (Madde 7)

Yangın dayanıklılık sınıfı :  Bir yapı malzemesi ve/veya elemanını uygun ısıtma ve basınç koşulları altında  TSE 1263, TSE 4065 ile ilgili Avrupa standartlarında belirlenen yanmaya dayanıklılık deneyleri sonucunda saptanan yangına dayanım süresini belirler.
a) Yangına dayanıklılık süresi 30-59 dk olan F30
b) Yangına dayanıklılık süresi 60-89 dk olan F60
c) Yangına dayanıklılık süresi 90-119 dk olan F90
d) Yangına dayanıklılık süresi 120-179 dk olan F120
e) Yangına dayanıklılık süresi 180 dk ve yukarısı F180

Yangına karşı dayanıklılık : Bir yapı bileşeni yada elemanının yük taşıma, bütünlük ve yalıtkanlık özelliklerini belirlenen bir süre koruyarak yangına karşı dayanmasıdır.

Yangın kapısı :
Bir yapıda kullanıcılar, hava ya da nesneler için dolaşım olanağı sağlayan kapalı tutulduğunda duman, ısı, alev geçişine belirli bir süre direnecek nitelikteki kapı,  kapak ya da kepenktir.

Binaların kullanım sınıfları

1- Toplanma amaçlı binalar (Madde 9) Atış poligonu, Bilardo – Bowling salonu, Dans salonu, Diskotek,  Kumarhane, Gece kulüpleri, Duruşma salonu, Düğün salonu, Halka açık kütüphane, Halka açık Radyo, Tv ve Film stüdyosu, İbadet yeri, Kara – Deniz – Havayolu ve Metro yolcu istasyonu, Bekleme salonu,  Klüp – Dernek salonları, Konferans salonu, Meclis binası, Müze ve Sanat galerileri, Oditoryumlar,  Rekreasyon merkezi, Restoran – Lokanta ve Barlar, Sağlık klüpleri ve Spor salonları, Sergi ve Fuar salonu, Sinema ve Tiyatro salonu,Tören salonu, Üniversite, Akademi, Enstitü ve Yüksek okul derslikleri ( 50 kişi ve yukarısı)

2- Eğitim amaçlı binalar(Madde 10) Ana okulu, İlköğretim okulu, Orta öğretim okulu, Özel dershaneler, Özel okullar

3- Sağlık hizmeti amaçlı binalar(Madde 11) Bakımevi, Doğumevi, Hastane, Sağlık merkezi, Sağlık ocağı, Kreş,Yuva

4- Tutukevi, cezaevi ve ıslahevleri(Madde 12) Cezaevi, Islahevi, Madde bağımlılar ıslah merkezi, Tutukevi

5- Konaklama amaçlı binalar(Madde 13) Otel,Motel,Yatakhane,Yurt,Koğuş,Tatil köyü,Apartman,Pansiyon, Tek-Çift aile evi

6- Ticaret amaçlı binalar(Madde 14) Alışveriş merkezi, berber ve kuaför salonu, büyük ve çok katlı mağaza, Dükkan, Market ve süper market, Müzayede salonu, Restoran ve barlar (50 kişinin altı)

7- Büro binaları(Madde 15) Ayakta tedavi merkezi, Banka, Belediye binası, Ses,Video ve Film kayıt stüdyosu
(halka açık olmayan) Doktor ve Dişçi muayenehanesi, Genel büro binası, Hava trafik kontrol kulesi, Kamu hizmet binası,
Mahkeme binası, Radyo ve Televizyon binası, Üniversite, Akademi, Enstitü, Yüksekokul ve 50 kişinin altındaki Derslikler

8- Endüstriyel tesisler(Madde 16) Bıçkıhane, Çamaşırhane, Enerji üretim tesisi, Gaz tesisi, Gıda işleme tesisi, Hangar (bakım-onarım amaçlı) Liman, Dog, Rıhtım, Dolum ve Boşaltım tesisi, her türlü Fabrika, Kuru temizleme tesisi, Pompa istasyonu, Rafineri, Telefon santrali

9- Depolama amaçlı tesisler (Madde 17) Ahır, Antrepo, Dökme yağ deposu, Eşya deposu, Emanetçi,  Hangar, Kamyon parkı, Otopark, Garaj, Silo, Tank çiftliği, Soğuk depo

10- Karışık kullanımlı binalar (Madde 18)

Bina tehlike sınıfları (Madde 19)

1- Düşük tehlike Düşük tehlike, bünyesinde kendi kendine yayılan bir yangının oluşmasına imkan  vermeyecek şekilde düşük yanabilirliğe sahip malzemelerden oluşur. Konutlar, İbadethaneler, Hastaneler, Okullar, Kütüphaneler, Müzeler, Bürolar, Restoran oturma alanları, Tiyatro, Oditoryum ve benzeri yerler bu kapsamdadır.

2- Orta tehlike Orta tehlike, orta hızla ve önemli miktarda duman çıkararak yanma olasılığı bulunan malzemelerden oluşur.Otopark, Fırın, Çamaşırhane, Restoran servis alanları, Kuru temizlemeci, Deri üretimi,  Ticarethaneler, Kağıt üretimi, Postane, Yayınevi, Matbaa, Otomobil tamirhanesi, Tekstil üretimi,  Lastik üretimi, Marangozhane ve benzeri yerler bu kapsamdadır.

3- Yüksek tehlike Yüksek tehlike, çok hızlı olarak yanma olasılığı bulunan veya patlama tehlikesi bulunan malzemelerden oluşur. Uçak hangarları, yanıcı sıvı ve gazların üretildiği, depolandığı ve  dağıtıldığı yerler, tutuşma sıcaklığı 38 C den düşük yanıcı madde kullanılan yerler, plastik, plastik köpük ve benzeri madde üretim yerleri ile boyahaneler bu kapsamdadır.

Kaçış yolları (Madde 30)

1- Genel hükümler
– İnsanlar tarafından kullanılmak üzere tasarlanan her yapı, yangın ya da diğer acil durumlarda kullanıcıların  hızla kaçışlarını sağlayacak yeterli acil durum çıkışlarıyla donatılacaktır.
– Her yapı, yangın ya da acil durumlarda yapılan kaçış için kullanıcıların ısı, duman ya da panikten doğan  aşırı tehlikelerden koruyacak biçimde yapılacak, donatılacak, bakım görecek ve işlevini sürdürecektir.
– Herhangi bir yapının içinden serbest kaçışları engellememek için çıkışlara veya kapılara kilit, sürgü vb. bileşenler takılmayacaktır. Zihinsel özürlü, tutuklu ya da ıslah edilenlerin barındığı, yetkili personeli sürekli görev başında olan ve yangın ya da diğer acil durumlarda kullanıcıları nakledecek yeterli olanakları bulunan yerlerde kilit kullanılmasına izin verilecektir.
– Her düşey kaçış yolu ve yapının katları arasında düzenlenen diğer düşey boşluklar, kaçışlar öncesi ve sırasında,  ısı, duman ve diğer yanma ürünlerinin bu boşluklardan yükselerek katlara yayılımını önlemek için uygun biçimde kapatılacak ya da korunacaktır.

2- Çıkış kapasitesi ve çıkış sayısı (Madde 32)
Kullanıcı yükü, gerekli kaçış ve panik hesaplarında kullanılmak üzere brüt alana göre ;

Konferans salonu,  Bekleme salonu, Konser salonu, Topluma açık stüdyo, Düğün salonu ve benzeri yerler	1  kişi/m2
Dans salonları, Bar, Oyun salonları ve benzeri yerlerin oturulan kısımları için	1  kişi/m2
Dans salonları, Bar, Oyun salonları ve benzeri yerlerin ayakta durulan kısımları için	0,50  kişi/m2
Büro binaları, Dernek merkezlerinde, Hastane yatak odalarında	10  kişi/m2
Süper marketlerde	2  kişi/m2
Alışveriş merkezlerinde	7  kişi/m2
Otoparklarda	30  kişi/m2

Çıkış genişliği için, çıkış kapıları, kaçış merdivenleri, koridorlar ve diğer kaçış yollarının kapasiteleri  50 cm’lik genişlik birim alınarak hesaplanacaktır. Aksi belirtilmedikçe, birim genişlikte tahliye süresi ; Kagir yapılarda : 3 dakika Ahşap yapılarda : 2 dakika alınacak, 50 cm genişlikten 40 kişi / dakika geçebileceği kabul edilecektir. Çıkış sayısı, çıkış genişliğinin ikiye bölünmesi ile elde edilecek değere 1 eklenerek bulunacak ve  0,50 den büyük kesirlerde bir üst değer esas alınacaktır.

Örnek ;    1,000 m2’lik süper market
Kullanıcı yükü = 1,000 x 2 kişi/m2 = 2,000 kişi
Çıkış genişliği = 2,000 kişi / ( 3 dk. X 40 kişi / dk  x 0,5 m ) =  8,34 m
Çıkış sayısı = ( 8,34 m / 2 ) + 1 = 5

Aksi belirtilmedikçe, 50 kişinin aşıldığı her mekanda, 25 kişinin aşıldığı sinema, tiyatro, bar gibi eğlence yerlerinde ve yüksek riskli mekanlarda, çıkışlara erişmek için en az 2 kapı bulunacaktır. Kişi sayısı 500 kişiyi geçerse en az  3 çıkış olacaktır. Kapılar birbirinden olabildiğince uzakta olacak ve iki kapı hiçbir noktadan  45 dereceden daha dar bir açı ile görünmeyecektir.

3- Kaçış yolu genişliği (Madde 33)

Genişlikler, temiz genişlik olarak ölçülecektir Çıkış kapısında “ Temiz genişlik“

A- Tek kanatlı kapıda kapı kasası ya da lamba çıkıntısıyla 90 derece açılmış kanat yüzeyi arasındaki ölçüdür.
Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği  80 cm den  az, 120 cm den çok olmayacaktır

B- İki kanatlı kapıda her iki kanat 90 derece açık durumdayken kanat yüzeyleri arasındaki ölçüdür.

– Tüm çıkışlar ve erişim yolları için aşağıda belirtilen gereklere uyulacaktır.
a ) Çıkışlar ve erişim yolları açık-seçik görülebilir olacak ya da konumları simgelerle vurgulanacak ve her an  kullanılabilmesi için engellerden arındırılmış durumda bulundurulacaktır.

b ) Bir yapıda ya da katlarında bulunan her kullanıcı/kiracı için diğer kullanıcı/kiracıların kullanımında olan odalardan ya da mekanlardan geçmek zorunda kalmaksızın bir çıkış ya da çıkışlara doğrudan erişim sağlanacaktır.

– Bir iç kaçış koridoruna/geçidine açılan çıkış kapıları, kaçış merdivenine açılan çıkış kapılarına eşdeğer  düzeyde yangına karşı dayanıklı olacak ve otomatik olarak kendiliğinden kapatan düzeneklerle   donatılacaktır.

– Bir dış geçite açılan çıkış kapısı, 30 dakika yangına karşı dayanıklı olacak ve kendiliğinden kapatan düzeneklerle donatılacaktır.

Çıkış kapıları (Madde 47)

Çıkış kapıların en az temiz genişliği 80 cm’ den az olmayacaktır.
– Dönel kapılar ve turnikeler çıkış kapısı olarak kullanılmayacaktır.

– Kaçış merdivenine, kaçış geçitlerine açılan çıkış kapılarının kanatları kullanıcıların hareketini engellemeyecek,  kullanıcı yükü 50 kişiyi aşan mekanlardaki çıkış kapıları kaçış yönüne doğru açılacak ve kendiliğinden kapanan düzeneklerle donatılacaktır.

– Kaçış merdiveni ve yangın güvenlik holü geçiş kapıları, elle açılabilecek ve kilitli tutulmayacaktır. İtfaiyeci veya görevlilerin gerektiğinde dışarıdan içeri girmeleri olanağı sağlanacaktır.

– Kapılar duman sızdırmaz ve en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olacaktır.

– Bir kattaki kişi sayısının 50’ yi geçmesi halinde, yangın merdiveni ve yangın güvenlik holü  kapıları kaçış yönünde kapı kolu kullanılmadan ( panik bar veya benzeri düzenekler) açılabilecektir.

Özel durumlar

Konutlar (Madde 48)
Konut olarak kullanılan ve yapı yüksekliği 30,50 m’ yi aşan binalarda her katta en az 2 bağımsız kaçış merdiveni ya da başka çıkışlar bulunacaktır.

Sağlık yapıları (Madde 49)
Kullanıcı yükü 15 kişiyi aşan herhangi bir hasta yatak odası ya da süit oda için birbirinden uzakta konuşlandırılmış 2 kapı sağlanacaktır. Kullanıcı yükü 50 kişiyi aşan mekanlar için toplantı amaçlı yapılar ile ilgili gereklere uyulacaktır.

Oteller, moteller ve yatakhaneler (Madde 50)
– İç koridora açılan kapılar en az 30 dakika yangına karşı dayanıklı olacak ve kendiliğinden kapatan otomatik  düzeneklerle donatılacaktır.
– Dış koridora açılan kapılarda yangına karşı dayanıklı olmak koşulu aranmayacaktır.
– Otel yatak odasında ya da süit odada en uzak bir noktadan çıkış kapısına kadar ölçülen uzaklığın 15 m’ yi  aşması durumunda birbirinden uzakta konuşlandırılmış en az 2 çıkış kapısı bulunacaktır. Aksi halde tek kaçış kapısı yeterlidir.
– Duman engelleri yangına dayanıklı bölmelerle sağlanacak ve bölme içinde yer alan kapılar duman sızdırmaz nitelik taşıyacaktır.
– Duman sızdırmaz kapılarda camlı kapılar hariç, alan her bir kanat yüzey alanının en az %25’ i  değerinde net görüş sağlayan cam paneller konacaktır.
– Duman sızdırmaz kapılar tek ya da çift kanatlı olabilir. Ancak kendiliğinden kapatan  düzeneklerle donatılacak ve kanatlar içinde yer aldığı boşluğu tümüyle kapatacaktır.
Kasalar duvar boşluğuna sıkıca yerleştirilecek ve kanat ile döşeme arasındaki aralık 4 mm’ yi aşmayacaktır.

Toplanma amaçlı binalar (Madde 51)
Toplanma amaçlı binalarda 50 kişinin aşıldığı her mekanda en az 2 çıkış bulunacaktır. Kişi sayısı 500 kişiyi geçerse en az 3 çıkış, 1000 kişinin üzerinde en az 4 çıkış tasarlanacaktır. Kapılar kaçışa doğru açılacak, birbirinden olabildiğince uzakta olacak ve kapı hiçbir noktadan 45 dereceden daha dar bir açı ile görünmeyecektir.

Büro, fabrika, imalathane ve depolar (Madde 52)
Bu tür yapıların her birinde en az 2 bağımsız kaçış merdiveni ya da başka çıkışlar sağlanacaktır.  Ancak yanmaz ürünler kullanılmışsa ve bina yüksekliği 15,50 m’ yi aşmıyorsa veya yapı yüksekliği 21,50  m’ yi aşmıyorsa tek kaçış merdivenine bazı koşullarla izin verilebilir.
Kazan daireleri (Madde 54)
Kazan dairesinde kazan ve ocakların bulunduğu yer ; diğer bölümlerden kagir, kapısı en az 90 dakika yangına dayanıklı malzemeden yapılmış bir bölme ile müstakil hale getirilir. Döşeme alanı 100 m2 nin üzerindeki kazan  dairelerinde, yangına en az 120 dakika dayanıklı 2 çıkış kapısı olacak ve çıkış kapıları olabildiği kadar birbirinin ters yönünde, duman sızdırmaz ve kendiliğinden kapanabilecek biçimde yerleştirilecektir.

Son hükümler

Yönetmeliğe aykırı haller (Madde 139)
– Bu yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında idare-i emirler riayet etmemek fiilinden, verilen görevi zamanında yapmayanlar hakkında da fiilin derecesine göre, görevi ihmal veya suistimalden soruşturma açılarak gereği yapılır.

– Yürürlükte olan imar, yapı ve afet bölgelerinde yapılacak yapılar hakkında yönetmeliklerin, bu yönetmeliğe aykırı hükümleri uygulanmaz.

– Belediyeler ile kamu kurum ve kuruluşlarınca, bu yönetmeliğe aykırı olmamak koşulu ile yörelerinin veya  binalarının önem ve özelliklerine göre ilave olarak almak istedikleri tedbirler, Belediye İtfaiye Teşkilatı, Sivil Savunma Müdürlüğü ile Bayındırlık ve İskan Müdürlüğünün görüşü alınmak suretiyle mülki idare amirinin onayı ile alınır.

Kaldırılan hükümler (Madde 140)
– 26/10/1995 tarihli ve 95/7477 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Kamu Binalarının Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.

– Belediyeler tarafından çıkarılmış olan bütün yangından korunma yönetmelikler ve talimatları yürürlükten kaldırılmıştır.

Geçici madde 1

– 4 .ncü madde kapsamı dışında kalan mevcut yapılarda yangına karşı alınması gerekli tedbirler ; ilgili belediyelerce  bina sahip ve yöneticisi ile kurum amirlerinden yazılı olarak istenir. Bu istek üzerine, anılan sorumlular ;

a) Yüksekliği 30,50 m’ yi geçen konutlar harici bütün binalarda ve yatak sayısı 200‘ü geçen oteller ile kullanım alanı  3000 mn2 nin üzerinde olan alışveriş, eğlence, ticaret ve toplanma amaçlı yerlerde bu yönetmelikte istenilen tedbirleri  3 yıl içinde yerine getirmek zorundadırlar.

b) Diğer mevcut yapılarda, belediye itfaiye teşkilat ile Sivil Savunma Müdürlüğünün görüşü alınarak bu yönetmelik esasına göre belirlenen uygulanabilir iyileştirici tedbirler     5 yıl içinde yerine getirilir.

Geçici madde 2

Bu yönetmeliğin yayım tarihinden önce yürürlüğe konulmuş bulunan imar, yapı ve afet bölgelerinde yapılacak yapılar hakkındaki yönetmelikler, ilgili idarelerce, yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren 6 ay içinde bu yönetmeliğe uygun hale getirilirler.

Yürürlük : (Madde 141)

İçişleri Bakanlığı ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca müştereken hazırlanan bu yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme : (Madde 142)
Bu yönetmelik hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.